Zussen of broers die een gezin stichten, begeleiders die zwanger zijn, hun favoriete soapsterren die ineens achter een kinderwagen lopen. Cliënten van Dichterbij zien het om zich heen gebeuren, denken daarover na en hebben misschien zelf ook een kinderwens. “Die gevoelens mogen we niet onderschatten of wegwuiven als dromerij”, vindt Tonnie Coppus, arts voor verstandelijk gehandicapten (arts VG) en vertrouwensarts bij Dichterbij. “We moeten hier in alle openheid met elkaar over praten.”
Praten over verliefdheid is 'een ding', bij een goed gesprek over seks voelt niet iedereen zich gemakkelijk. “Er komt ook veel bij kijken. Je wilt vertellen hoe het lichaam werkt, uitleg geven over anticonceptie, meegeven dat seks fijn hoort te zijn en dat je dus ook ‘nee’ mag zeggen. En dan hebben we het nog niet gehad over een kinderwens die misschien ter sprake komt.” Om medewerkers en cliënten te helpen hier laagdrempelig en goed met elkaar over te praten, heeft Dichterbij allerlei materialen beschikbaar, waaronder praatplaten, een educatief spel en een voorlichtingskoffer. Tonnie: “Je kunt aankloppen bij teams die hier al meer ervaring mee hebben en met al je vragen kun je terecht bij het Team Consultatie en Advies Seksualiteit (TCA-S) en het Team Consultatie en Advies Kinderwens, Zwangerschap en Ouderschap (TCA-KZO).
Grote levensvragen
Tonnie maakt zelf deel uit van het TCA-KZO, dat verder bestaat uit een ethicus, een geestelijk verzorger en een gedragsdeskundige. “Ongeveer 75 procent van onze tijd ondersteunen wij teams door praktijksituaties te bespreken en samen stil te staan bij hun vragen – en die van de cliënten – over kinderwens, zwangerschap en ouderschap. Daarnaast adviseren wij huisartsen, verloskundigen en gynaecologen: is het verantwoord dat deze vrouw of dit stel een kindje krijgt? Ouderschap is niet voor alle cliënten met een kinderwens voorbestemd. Dat is super verdrietig voor hen, maar het belang van het kind moet altijd voorop staan. Dat wegen wij heel zorgvuldig af: wat is de achtergrond van de ouders, hoe wonen zij, hebben ze werk of dagbesteding, familie om op terug te vallen, een stevig sociaal netwerk, … ? Wij zeggen dus niet per definitie: het kan niet. En het is ook niet zo dat zwangere cliënten of cliënten met een kind niet bij Dichterbij kunnen (blijven) wonen. Dat kan wel. Maar we draaien er ook niet omheen als ons advies negatief is. Cliënten verdienen een eerlijk antwoord op deze grote levensvragen.”
Meer weten?
Lees meer over de thema's kinderwens, zwangerschap en ouderschap.
We draaien er niet omheen als ons advies negatief is. Cliënten verdienen een eerlijk antwoord op deze grote levensvragen.
Tonnie Coppus
Goed op de rit
Dienstverleningscoördinator Petra van Duynhoven begrijpt heel goed wat Tonnie bedoelt. Sinds een paar jaar wonen er twee moeders op haar locaties. Jonge vrouwen met een lichte verstandelijke beperking die zelfstandig (samen)wonen met begeleiding. “Ik heb zelf kinderen, ik ken het geluk. En dat gun ik cliënten ook. Maar eerlijk is eerlijk, ik vond het best spannend toen ik de eerste keer hoorde dat een van onze cliënten zwanger was. Hoe kunnen we haar zwangerschap zo goed mogelijk begeleiden? Hoe ondersteunen we de ouders straks in hun nieuwe rol? Hoe zal het met het kindje gaan? Logische vragen, maar het is belangrijk om voorbij die twijfel te kijken. De situatie vraagt om daadkracht en vertrouwen.”
Woonbegeleider Lianne Jansen-Derks heeft meerdere keren per week contact met de twee moeders (die niet met hun partners samenwonen, maar hen wel zien). “Ik vind het heel bijzonder om bij hen en hun kleintjes betrokken te zijn. Ik ga op afgesproken tijden bij ze langs, we maken tussendoor vaak een praatje en ze weten dat ze mij, Petra of een andere collega altijd mogen bellen. Dat doen ze ook, wat ons het vertrouwen geeft dat we het goed op de rit hebben met elkaar.”
Ik heb zelf kinderen, ik ken het geluk. En dat gun ik cliënten ook.
Petra van Duynhoven
begeleidster Dichterbij
Niet alleen
De drie kinderen van deze cliënten zijn nu nog klein; aan liefde en aandacht van hun ouders geen gebrek, vertelt Petra. “Straks krijgen ze andere behoeften, gaan ze naar school, komen ze in de puberteit. We kunnen niet in de toekomst kijken. Wat we wel kunnen, is alles op alles zetten om hun ontwikkeling zo goed mogelijk te begeleiden. We sturen er bijvoorbeeld op aan dat ze naar de kinderopvang gaan. Dat geeft de ouders ook wat tijd voor zichzelf en wij voelen ons gesterkt door de extra ogen van de pedagogisch medewerkers die bij het opgroeien meekijken.” Het TCA-KZO was tijdens de zwangerschappen en vlak na de bevalling betrokken bij deze cliënten. Al snel daarna konden Tonnie en haar collega’s vaststellen dat het team van Petra en Lianne prima in staat is om de moeders de juiste begeleiding en support te bieden. En mocht het toch eens nodig zijn, dan is het lijntje snel weer gelegd. Lianne: “De moeders staan er niet alleen voor, wij staan er niet alleen voor. Die zekerheid is heel prettig.”
Tonnie Coppus
Tonnie Coppus is arts VG en vertrouwensarts bij Dichterbij. Daarnaast doet zij onderzoek bij het Radboudumc. Bij Dichterbij richtte zij in de jaren negentig het expertteam seksualiteit op. Behalve over seksualiteit kreeg het team veel vragen over kinderwens, zwangerschap en ouderschap. Dit heeft geleid tot de oprichting van het TCA KZO, ongeveer vijftien jaar geleden. Tegenwoordig weten niet alleen begeleiders van Dichterbij, maar ook artsen en behandelaars uit verschillende ziekenhuizen het TCA KZO te vinden voor deskundig advies. Ook met het Handboek zwangerschap heeft het team de afgelopen jaren veel collega’s op weg geholpen. Tonnie schreef meerdere artikelen over haar expertise in wetenschappelijke tijdschriften.
De bijdrage van Tonnie aan het bespreekbaar maken – en serieus nemen! – van seksualiteit, kinderwens, zwangerschap en ouderschap van mensen met een verstandelijke beperking is bijzonder groot. Haar rol in het informeren, adviseren, begeleiden en ondersteunen van cliënten en collega’s is van onschatbare waarde.
In 2022 draagt Tonnie het voorzitterschap van het TCA KZO over aan collega Laura Schipper, arts VG bij Dichterbij.
