Naar inhoud

Seksuele weerbaarheid: ‘zo belangrijk!’ [column]

Karin Schuurman is Consulent seksuele gezondheid NVVS – bij het TCA seksualiteit van Dichterbij. In deze column vertelt ze aan de hand van een voorbeeld waarom seksuele weerbaarheid zo belangrijk is. Karin geeft 20 juni 2022 ook een webinar over dit thema aan zorgprofessionals.

Webinar

Karin gaf het webinar: Gewoon, praten over seks met cliënten

Maaike en Bryan

"Onlangs had ik Maaike* op gesprek. Ze werkte tot een aantal maanden geleden met veel plezier op een zorgboerderij. Het werd helaas minder leuk voor haar sinds haar collega en medecliënt Bryan* handtastelijk werd. Geregeld probeert hij, als ze langs hem heen loopt, haar een klap op haar billen te geven, haar borsten aan te raken of in haar kruis te grijpen. Het maakt haar angstig en verdrietig.

Ik geef Maaike erkenning dat dit heel naar voor haar is en dat wat Bryan doet verboden is. Dat een ander haar zonder toestemming niet aan mag raken. Dat zij de baas is over haar eigen lichaam. Ik stel voor om samen eens te kijken hoe ze op zo’n moment naar Bryan reageert en of een andere manier haar beter zou kunnen helpen. Dat wil ze.

Maaike vertelt dat ze altijd probeert om zo snel mogelijk door te lopen en een boos gezicht trekt. Het blijkt dat ze nooit tegen Bryan heeft gezegd dat ze de aanraking niet wenst. Ik geef aan dat het zeggen heel belangrijk is. Met een rollenspel laat ik aan haar zien wát ze kan zeggen ("Stop hou op, dat wil ik niet!”) en welke houding ze daarbij aan kan nemen: je groot maken, recht gaan staan en met een vooruit gestoken arm zijn hand afweren. Samen oefenen we de situatie een paar keer en ik complimenteer haar met hoe goed ze het doet. Maaike gaat akkoord dat ik aan haar woonbegeleiders vraag om ook thuis met haar te oefenen. Ook vindt ze het prima dat ik contact opneem met haar werkbegeleiders zodat ook zij op de hoogte zijn en haar kunnen ondersteunen. Daarnaast stemt Maaike toe om een weerbaarheidstraining te gaan volgen. Opgelucht en een stuk vrolijker verlaat Maaike het gesprek.

Voor het seksueel grensoverschrijdende gedrag van Bryan is er een melding gedaan bij het Meldpunt Misbruik en het ongewenste gedrag werd de volgende dag natuurlijk ook meteen met Bryan besproken. Hij bleek zich van geen kwaad bewust en vertelde dat hij verliefd is op Maaike. Hij wist niet dat je een ander niet zonder toestemming mag aanraken en dacht dat Maaike het fijn vond.

Bryan kan een gezichtsuitdrukking bij een ander niet lezen, hij is in het in het contact met anderen gebaat bij duidelijke uitgesproken taal. Met Bryan is er een sekscounselingstraject gestart waarbij er aandacht is voor zijn seksuele behoeften en waarin hem geleerd wordt wat wensen en grenzen zijn en wat dat betekent in het contact met anderen.”

- Karin

* De namen in dit artikel zijn wegens privacyoverwegingen gefingeerd.

Belang van voorlichting

Karin vertelt: "Dit voorbeeld geeft aan hoe belangrijk het is dat mensen met een verstandelijke beperking seksuele voorlichting krijgen, seksueel weerbaar zijn, bewust zijn van hun eigen wensen en grenzen en die van de ander. Dat je weet dat je ‘nee’ mag zeggen als je iets niet wilt of prettig vindt. Als je niet weet dat je ‘nee’ mag zeggen, kan je onverhoopt slachtoffer worden van seksueel grensoverschrijdend gedrag. En als je niet weet dat de ander toestemming moet geven kan je in zo’n situatie onverhoopt dader worden."

Bij Dichterbij is er veel aandacht voor alle aspecten van seksualiteit. Karin legt uit: "Dat betekent maatwerk, kijken naar de individuele cliënt. Wat geeft de cliënt aan over behoeftes en verlangens? Wat heeft de cliënt nodig om een gezonde seksuele ontwikkeling te doorlopen? En hoe de aandacht voor seksualiteit ingezet kan worden is uiteraard afhankelijk van het ontwikkelingsniveau van de cliënt. Bij cliënten met een licht verstandelijke beperking werkt het vaak goed door het gesprek open aan te gaan en het onderwerp te visualiseren met plaatjes, picto’s en foto’s. Bij cliënten met een ernstige verstandelijke beperking komt het aan op sensitiviteit. Vanuit het gegeven dat ieder mens behoefte heeft aan fysiek contact is er bij deze cliënten aandacht voor de signalen die zij afgeven. Vandaaruit wordt gekeken welke mogelijkheden er zijn.